ข้อมูลสุขภาพ: พิษหอยทะเล (Shellfish poisoning)

หอยทะเลเป็นกาบคู่ เช่น หอยแมลงภู่ หอยแครง หอยนางรม เป็นต้น บางครั้งอาจมีพิษซึ่งมีอยู่หลายชนิด* ทำให้ผู้บริโภคเกิดอาการเป็นพิษ ส่วนใหญ่อาการจะไม่รุนแรง ส่วนน้อยอาจรุนแรงถึงตายได้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าเกิดจากพิษที่มีชื่อว่า แซกซิท็อกซิน ซึ่งจะมีฤทธิ์ต่อระบบประสาทคล้ายพิษปลาปักเป้าและแมงดาถ้วย

พิษหอยทะเลทุกชนิดมีความทนต่อความร้อน

*พิษที่พบในหอยทะเลเกิดจากหอยทะเลกินสาหร่ายพิษเป็นอาหาร จึงมีการสะสมพิษอยู่ในเนื้อหอย ชนิดของพิษที่พบในหอยทะเล มีดังนี้ (3 ชนิดแรกมีพิษต่อประสาท ชนิดที่ 4 ไม่มีพิษต่อประสาท)

1. พิษชนิดที่ร้ายแรงมาก คือ แซกซิท็อกซิน (saxitoxin) สังเคราะห์โดยสาหร่ายแดงซึ่งเป็นพืชเซลล์เดียวกลุ่ม dinoflagellate ที่มีชื่อว่า Gonyaulax มีลักษณะเป็นสีแดง ลอยเป็นแพยาว ชาวบ้านเรียกว่า "ขี้ปลาวาฬ" ซึ่งจะแพร่พันธุ์มากในช่วงเดือนพฤษภาคมถึงสิงหาคม ทำให้น้ำทะเลเป็นสีน้ำตาลแดง (red tide) พิษชนิดนี้มีกลไกการออกฤทธิ์ขัดขวางการสื่อกระแสประสาทแบบเดียวกับเทโทรโดท็อกซินในปลาปักเป้า ทำให้เกิดอาการแสดงแบบเดียวกับพิษปลาปักเป้า (ดู "พิษปลาปักเป้า" เพิ่มเติม)

2. พิษที่ร้ายแรงรองลงมา คือ กรดโดโมอิก (domoic acid) ซึ่งมีโครงสร้างคล้ายสารกลูทาเมต (glutamate) สังเคราะห์โดยสาหร่ายกลุ่ม diatom ที่มีชื่อว่า Nitzschia pungens พิษชนิดนี้ออกฤทธิ์ทำให้โซเดียมเข้าไปในเซลล์ประสาทมากขึ้น และโพแทสเซียมออกจากเซลล์ประสาทมากขึ้น เกิดอาการความจำเสื่อม และอาจทำให้กล้ามเนื้ออ่อนแรง

3. พิษต่อประสาทอีกชนิดหนึ่ง คือ เบรเวท็อกซิน (brevetoxin) สังเคราะห์โดยพืชเซลล์เดียวกลุ่ม dinoflagellate ที่มีชื่อว่า Ptychodiscusbrevis ออกฤทธิ์คล้ายพิษซิกัวท็อกซิน ทำให้เกิดอาการคล้ายพิษปลาทะเล แต่จะไม่มีอาการกล้ามเนื้อเป็นอัมพาต

4. กรดโอคาเเดอิก (okadaic acid) สังเคราะห์โดยพืชเซลล์เดียวกลุ่ม dinoflagellate ที่มีชื่อว่า Dinophysis เเละ Prorocentrum พิษชนิดนี้ออกฤทธิ์โดยไปจับกับเซลล์เยื่อบุลำไส้ ทำให้เกิดอาการท้องเดินเป็นสำคัญ

สาเหตุ

เกิดจากการบริโภคหอยทะเลพิษโดยความรู้เท่าไม่ถึงการณ์

อาการ

ขึ้นกับชนิดและปริมาณพิษที่ได้รับ ดังนี้

1. ถ้าเกิดจากพิษอ่อน ได้แก่ กรดโอคาแดอิก ซึ่งไม่มีพิษต่อประสาท จะมีอาการปวดท้อง อาเจียน และท้องเดินแบบอาการอาหารเป็นพิษทั่วไป อาการเป็นพิษชนิดนี้เรียกว่า "Diarrheal shellfish poisoning/DSP"

2. ถ้าเกิดจากพิษต่อประสาทร้ายแรง ได้แก่ แซกซิท็อกซิน (ซึ่งจะมีความเป็นพิษสูงระหว่างเดือนพฤษภาคมถึงสิงหาคม) มักเกิดอาการหลังกินหอยทะเลประมาณ 30 นาที ระยะแรกมีอาการชาและรู้สึกเสียวแปลบ ๆ ที่ริมฝีปาก ลิ้น หน้า แล้วลุกลามรวดเร็วไปที่แขนและขา อาจมีอาการปวดท้อง อาเจียน ท้องเดินตามมา ถ้าเป็นมากจะมีอาการปวดหัว รู้สึกตัวลอย เดินเซ กล้ามเนื้ออ่อนแรง พูดลำบาก กลืนลำบาก ชีพจรเต้นช้า ในที่สุดจะหายใจไม่ได้เนื่องจากกล้ามเนื้อหายใจเป็นอัมพาต อาจตายภายใน 2-24 ชั่วโมง ถ้ารอดชีวิตได้เกิน 24 ชั่วโมง ก็มักจะฟื้นหายเป็นปกติได้ดี โดยทั่วไปมักจะมีอาการอยู่นาน 3-5 วัน เด็กจะเป็นรุนแรงกว่าผู้ใหญ่ อาการเป็นพิษชนิดนี้เรียกว่า "Paralytic shellfish Poisoning/PSP"

3. ถ้าเกิดจากพิษกรดโดโมอิก จะมีอาการเกิดขึ้นหลังกินหอยทะเลไม่นาน เริ่มต้นด้วยอาการปวดท้อง อาเจียน ท้องเดิน ต่อมาจะมีอาการปวดศีรษะ และสูญเสียความจำ (amnesy) เล็กน้อย คือมีอาการหลงลืมไปชั่วคราว (ยกเว้นบางรายอาจรุนแรงจนกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวัน) ในรายที่เป็นรุนแรงอาจมีอาการชัก หมดสติ หรือแขนขาอ่อนแรงซีกหนึ่ง หากไม่ได้รับการรักษา มีอัตราตายประมาณร้อยละ 3 อาการเป็นพิษชนิดนี้เรียกว่า "Amnestic shellfish posioning/ASP"

4. ถ้าเกิดจากพิษเบรเวท็อกซิน จะมีพิษต่อประสาทคล้ายพิษปลาทะเล เกิดอาการหลังกินหอยทะเล 15 นาที ถึง 18 ชั่วโมง ผู้ป่วยจะมีอาการปวดท้อง อาเจียน ท้องเดิน แสบก้น และรู้สึกเสียวแปลบ ๆ ที่หน้า ลำตัว และแขนขา การรับรู้อุณหภูมิแบบกลับตาลปัตร ปวดกล้ามเนื้อ เดินเซ เห็นบ้านหมุน อาการอื่น ๆ ที่อาจพบได้ เช่น อาการสั่น กลืนลำบาก ชีพจรเต้นช้า รูม่านตาขยาย แต่จะไม่เกิดอาการกล้ามเนื้อเป็นอัมพาต อาการจะเป็นอยู่นาน 1-72 ชั่วโมง โดยฟื้นหายได้เป็นปกติ (ไม่มีรายงานการเสียชีวิตจากโรคนี้) อาการเป็นพิษชนิดนี้เรียกว่า "Neurologic shellfish poisoning/NSP"

ข้อมูลสุขภาพ: พิษหอยทะเล (Shellfish poisoning) อ่านบทความเพิ่มเติมคลิ๊กที่นี่